Contract onbegrijpelijk, maar toch tekenen
Geplaatst op: 21-09-2018, 11:02:04
De belangrijkste beslissingen in een mensenleven gaan gepaard met boekwerken vol onbegrijpelijk juridisch jargon. Maar ons verdiepen in de contracten die horen bij een nieuwe baan of een nieuw huis, vinden we in veel gevallen vergeefse moeite.
Bijna de helft van alle consumenten zet zijn handtekening onder een koopakte, hypotheekakte of arbeidsovereenkomst zonder precies te snappen wat daarin staat, blijkt uit onderzoek van de juridische dienstverlener DAS en enquêtebureau Ipsos dat vrijdag naar buiten komt. En slechts een derde van alle ondervraagden zegt chocola te kunnen maken van al die juristentaal.
De papierwinkel bij het kopen van een huis is ook moeilijk, bleek dit voorjaar al uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. Een hypotheekakte is nog onbegrijpelijker dan een wetenschappelijk artikel, concludeerde onder meer taalwetenschapper Marloes Herijgers. „Er staan begrippen in die je nergens anders tegenkomt, maar de zinnen zijn ook langer dan in een gemiddelde tekst.”
Bijsluiters
En het zijn niet alleen hypotheekaktes die niemand begrijpt. Zelfs financiële bijsluiters, die expres zijn ingevoerd om bijvoorbeeld ingewikkelde beleggingsproducten begrijpelijk te maken en consumenten voor financiële misstappen te behoeden, maken het er voor diezelfde consument niet gemakkelijker op.
„Er staan heel veel technische termen in, moeilijke woorden en lange zinnen”, zegt jurist Carien de Jager, die aan de Rijksuniversiteit Groningen vier jaar onderzoek naar financiële bijsluiters deed en daar gisteren op promoveerde. „Zinnen als ’De potentiële uitbetaling op de vervaldatum van een long-positie in een putoptie is asymmetrisch.’ Wat dat betekent? Daar durf zelfs ik – als jurist – mijn vingers niet aan te branden. De gemiddelde consument mist al helemaal de kennis om dat allemaal te begrijpen. Die heeft dus niet echt veel aan zo’n bijsluiter.”
Terwijl financiële bijsluiters best wel makkelijker kunnen. „De producten waarover deze gaan zijn complex, maar je hoeft het echt niet zo ingewikkeld te formuleren. In plaats van ’volatiliteit’ kun je het ook hebben over een waarde die ’kan stijgen of dalen’, of die ’schommelt’”, stelt De Jager voor.
Onbegrijpelijke taal
Waarom moet het allemaal zo moeilijk? De woordvoerder van DAS, zelf ook jurist, breekt zich het hoofd erover. „Het slaat namelijk helemaal nergens op. Maar het is juristen eigen, lijkt het wel. Zelfs in e-mails en blogs die ze voor onze website schrijven, zie ik zinnen die zo vier regels beslaan, en waar je best zes punten in zou mogen zetten. Maar zo hebben ze het nou eenmaal geleerd, en aan die onbegrijpelijke taal ontlenen ze ook een deel van hun status.”
Aan de andere kant: alles in jip-en-janneketaal opschrijven is ook niet te doen, vult taalwetenschapper Herijgers aan. „Het is niet zozeer onwil bij notarissen, maar noodzaak dat een hypotheek-akte zo moeilijk is. Om juridisch alles af te dekken heb je soms lange zinnen nodig. En alle begrippen in de akte uitleggen heeft ook niet zo veel zin, want de concepten die erachter liggen, zijn ook dan nog ingewikkeld genoeg.”
Consumenten kunnen altijd nog om uitleg vragen, zegt de woordvoerder van DAS. „Bij het kopen van een huis krijg je altijd een concept-akte toegestuurd. Daar kun je mee naar de notaris of naar de makelaar, en vragen: wat staat hier nou precies? Wat je in elk geval niet moet doen is euforisch zijn dat je je huis hebt, en denken dat de notaris met al zijn kennis en ervaring wel zal weten wat hij doet. Ook in een vuistdikke koopakte staan soms dingen verkeerd.”
Niet leesbaar
„Ja, hypotheekaktes zijn vaak onbegrijpelijk”, geeft voorzitter Nick van Buitenen van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie ruiterlijk toe. „De doorsnee akte is niet leesbaar genoeg. Ik moet wel zeggen dat van alle aktes de hypotheekakte het minst begrijpelijk is. Daar kan de notaris niet zo veel aan doen, die worden opgesteld door de juridische afdeling van de hypotheekverstrekker.”
Er is wel steeds meer aandacht voor begrijpelijke taal, merkt de notaris. „Al zijn er beperkingen aan de duidelijkheid. Het moet in een akte kraakhelder zijn wat de rechtsgevolgen zijn. Dan zit je soms met juridische termen zoals vruchtgebruik of legitimaris, die we niet zomaar durven te vertalen.”
Bron: publicatie van Martijn Klerks van 21 september 2018 op www.dft.nl